آیا چیزی بنام سیستم سرمایه داری وابسته وجود دارد؟ همین پرسش را هم می توان در رابطه با این نمود که آیا می توان گفت ایران کشوری است با سیستم اقتصاد غیر آزاد مبتنی بر رانت خواری که با دیکتاتوری اداره می شود؟ و از سوی دیگردر غرب سیستم دموکراتیک با سیستم اقتصاد آزاد سلطه دارد؟
صرف نظر از این که این توصیفات چقدر با واقعیت اقتصاد و دولت در ایران و غرب تطابق دارند و یا ندارند این ها بهر حال مقولات و اصطلاحات رایجی اند که ما از آنها برای رساندن منظور خود پیرامون اختلاف غرب و ایران استفاده می کنیم.
اما براستی منظور از سیستم اقتصاد آزاد و یا غیر آزاد، سیستم اقتصاد غیر آزاد مبتنی بر رانت خواری، سیستم سرمایه داری وابسته، سیستم اقتصاد تک محصولی و... چیست؟
هیچ شکی نیست که ما آن سیستم هایی که در بالا از آن نام آورده شده را دارا هستیم و به وجودشان نمی توان شک کرد. از نظر اقتصاد سیاسی وجود چنین سیستم های بلاتردید می باشند.
بهر حال سیستم های دیکتاتوری و مستبدی وجود دارند که از نظر اقتصاد سیاسی پیرو سیستم اقتصاد غیر آزاد، می باشند و یا این سیستم اقتصاد غیر آزاد را با سیستم رانت خواری آمیخته اند.
اما از سوی دیگر دولت های دموکراتیک و آزادی وجود دارند که از نظر اقتصاد سیاسی تابع سیستم اقتصاد آزاد می باشند و از سوی دیگر این کشورها بطور اتفاقی دارای سیستم اقتصاد غیر رانتی بلکه مولد و پیشرفته ای می باشند.
اما با وجودی این که در کاربرد چنین توصیفاتی از ماواقع شکی نیست لاکن براستی چقدر این مفاهیم رساننده واقعیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در غرب و شرق و در ایران و غرب صنعتی می باشند؟
این که از نظر اقتصاد سیاسی دولت ها تابع این و یا آن سیستم ها می باشند یک سوی مطلب است. سوی دیگر مطلب اما این می باشد که آیا این سیستم ها که از نظر اقتصاد سیاسی مطرحند را می توان در عین حال برای سیستماتیزه کردن و نظام بخشی در این کشورها بهره برداری نمود؟
بطور مشخص در یک کشور در حال توسعه و گذاری مانند ایران آیا ما مجازیم از اقتصاد سیاسی چنین برداشت کنیم که توگویی ایران که اکنون در حال گذار به مدرنیته صنعتی است لاکن در حین حال تحت سلطه سرمایه های خارجی واقع است، این حالت ها به منزله یک سیستم و نظام برای این کشور تلقی می شوند؟
آیا اصلا سیستم و نظامی موسوم به سیستم و نظام کشورهای در حال گذار و توسعه وجود دارد؟ آیا می شود این حالت گذار و آن حالت تحت سلطه گی را به یک سیستم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و در یک کلام تاریخی مبدل ساخت؟
اگر می شود براستی کشورهای در حال گذار و برزخی دارای چگونه مرحله تاریخی می باشند؟
مرحله تاریخی پیشا مدرنیته، مدرنیته؟
در پاسخ به این پرسشها و نظایر این است که من به این نظرم مرحله گذار در یک کشور و در این مورد مشخص گذار از پیشا مدرنتیه به مدرنیته را به یک دوران مستقل تاریخی و بر این شالوده به یک سیستم اجتماعی و تاریخی مبدل نمودن اشتباه بزرگی است.
بطور نمونه ما در ایران چیزی بنام سیستم و نظام گذار از پیشا مدرنیته به مدرنیته در یک کشور تحت سلطه سرمایه های خارجی نداریم.
برعکس. چیزی که در کشور وجود ندارد همین نظام و سیستم است و در واقع نمی تواند هم وجود داشته باشد چون کشور در حال گذار از یک سیستم و نظام به یک سیستم و نظام دیگری است.
و درست به همین خاطر این حالت گذار از یک سیستم و نظام را به سیستم و نظام دیگری به یک سیستم و نظام مبدل کردن و بر آن اساس با غربی که این مرحله گذار را قبل از ما به علل کم وبیش آشکار بطور موفقیت آمیز پشت سر گذارده است مقایسه کردن، اشتباه بزرگی است.
ما چنانچه بخواهیم بطور نمونه کشوری مانند ایران را با کشوری توسعه یافته مقایسه کنیم در واقع می توانیم بگوییم ما در حال یک تحول نظامی و سیستمی هستیم و آنها نظر به گذشت این گذار و تحول از پیش دارای چنین نظام و سیستمی می باشند و ما نه.
حال براستی در کشورهای در حال گذار و تحت سلطه مابه چه صفات و حالاتی برمی خوریم؟
-حاشیه نشینی کشورهای سلطه گر
-رانت خواری نفت و دیگر مواد خام
-مونتاژ و وابستگی
-واردات بی رویه
-عقب ماندگی اقتصادی اجتماعی و سیاسی که از نظام ها و سیستم های پشا مدرن و در حال فروپاشی باقی مانده اند
- دیکتاتوری و مافیا گری
- نظام و سیستم پیشا مدرنی که در حال فروپاشی و نظام وسیستم مدرنی که در تمام ابعاد در حال شکل گیری است
-...
بهرحال با این توصیفات هیچ یک از این حالات و اوصاف مشخصه یک نظام و سیستم تحت عنوان نظام سرمایه داری وابسته و یا نظام و سیستم اقتصاد غیر آزاد با یک دیکتاتوری آویخته به آن نیست.
بل که توصیف حالات گذار یک کشور از نظام و سیستم پیشا مدرن به سیستم و نظام مدرنیته است که بزرگترین دردش هم بی نظامی و بی سیستمی و به عبارت دیگر حالت برزخی و آبستنی است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر